Perspektywy rozwoju dziennikarstwa immersyjnego i jego znaczenie dla geopolityki
We współczesnym świecie obserwuje się wiele zmian, których podłoże ma silnie geopolityczny charakter. Niejednokrotnie odnosimy wrażenie, że każdy kolejny dzień stawia nas przed zupełnie nową rzeczywistością kształtowaną przez decyzje, relacje i wydarzenia o zasięgu regionalnym, ale mającymi globalne konsekwencje. Mowa tu nie tylko o konfliktach zbrojnych, które bezpośrednio dotykają wiele regionów świata. Istotne są także relacje gospodarcze, w tym handlowe i walka o podstawowe zasoby naturalne jak woda, czy surowce energetyczne będące motorem napędowym gospodarek państw wysoko rozwiniętych. Mowa także o katastrofach, kataklizmach i innych zjawiskach, które w niektórych regionach świata jeszcze do niedawna były bardzo rzadkimi zdarzeniami, dlatego trudnymi do wyobrażenia. Ta stale zmieniająca się rzeczywistość w połączeniu z ludzką ciekawością świata powodują, że szukamy narzędzi, które pozwolą nam uczestniczyć, odczuwać i przeżywać wydarzenia tak jakbyśmy byli ich bezpośrednimi uczestnikami. Odczucia te dotyczą nie tylko zjawisk klimatycznych, czy wydarzeń kulturalnych, ale także ciekawości o gospodarczym rozwoju krajów, ich problemów społecznych i ekonomicznych, sytuacji bezpieczeństwa, relacji z innymi podmiotami, w tym przebiegu spotkań dyplomatycznych, możliwości poczucia atmosfery jaka towarzyszy procesom podejmowania decyzji politycznych o globalnym znaczeniu. Ważne jest dla nas także typowe dla geografii ujęcie przestrzenne – możliwość przeniesienia się do miejsc, państw i regionów, których sytuację można zrozumieć tylko dzięki zanurzeniu się w panujące tam realia – od uwarunkowań fizycznogeograficznych, przez historię po współczesną sytuację społeczno-gospodarczą. Zainteresowania te wpisują się w problematykę badań geopolityki, a chęć poszerzania obszaru badań, gromadzenia rzetelnych, wiarygodnych i aktualnych informacji i materiałów powoduje, że tradycyjny sposób analiz geopolitycznych staje się niewystarczającym. Z pomocą w przekazie informacji oraz ich analizie może przyjść rozwijające się od kilku lat dziennikarstwo immersyjne.
Czym jest dziennikarstwo immersyjne?
Dziennikarstwo immersyjne jak podaje Leksykon terminów medialnych (2024) jest stosunkowo nowym paradygmatem tworzenia przekazów medialnych zakładający wieloaspektowe i multisensoryczne zagłębienie się odbiorcy w dokumentowane wydarzenia. Rozwijające się w środowisku cyfrowym dziennikarstwo immersyjne opiera się na zaprojektowaniu dla publiczności wirtualnej przestrzeni pozorującej realność oraz na przekształceniu odbiorcy z widza/czytelnika/słuchacza w uczestnika rozgrywających się w cyfrowym świecie zdarzeń. Dzięki wykorzystaniu przez redakcje narzędzi takich jak wideo 360° czy wideo wolumetryczne użytkownik zyskuje wrażenie bezpośredniego wkroczenia do wirtualnego świata i wejścia z nim w interakcję. Wykorzystując rozmaite aplikacje i specjalne gogle (np. Google Cardboard), odbiorca medialnego przekazu stworzonego w duchu dziennikarstwa immersyjnego nie percypuje komunikatu w sposób linearny, lecz otrzymuje możliwość poruszania się po wytyczonej przez autorów projektu wirtualnej przestrzeni i decydowania o tym, na których elementach świata przedstawionego skoncentrować swoją uwagę. Pojęcie d.i. popularyzowała w 2. dekadzie XXI w. N. de la Peña – autorka projektu „Hunger in L.A.” z 2012 r., którego głównym założeniem było przybliżenie sytuacji osób cierpiących w Stanach Zjednoczonych z powodu głodu. Zastosowane w tym projekcie techniki immersyjne miały spotęgować u użytkowników poczucie empatii i przybliżyć ich do sytuacji upadającego na ulicy mężczyzny. Sprowokowały jednak także pytania o etyczny wymiar d.i. oraz jego informacyjny i rozrywkowy charakter. W kolejnych latach projekty utrzymane w duchu d.i. tworzyły również inne redakcje, takie jak: „The New York Times” („The Displaced”), „The Guardian” („6×9”), „Sports Illustrated” („Capturing Everest”) czy ABC News („Inside North Korea”).
Możliwości rozwoju dziennikarstwa immersyjnego w Polsce
Dziennikarstwo immersyjne wiąże się z solidnie wypracowanym warsztatem dziennikarstwa tradycyjnego rozszerzonym o nowe techniki i technologie pozwalające na zastosowanie innowacyjnych form przekazu. Drogą rozwoju kariery dziennikarskiej jest niewątpliwie podjęcie studiów na kierunku Dziennikarstwo będących w ofercie Instytutu Dziennikarstwa i Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie. W Jednostce tej oprócz oferty studiów I i II stopnia dla przyszłych dziennikarzy, aktualnie trwają prace nad opracowaniem rocznego planu studiów uzupełniających dla kierunku Dziennikarstwo immersyjne. Podjęte działania są realizowane w ramach międzynarodowego projektu iStream, a partnerami w projekcie są: Instytut Dziennikarstwa i Stosunków Międzynarodowych UKEN, Learnable, Università Politecnica delle Marche, University of Nicosia oraz Infinitivity Design Labs.
Projekt iStream jest realizowany w ramach programu Partnerstw współpracy w sektorze szkolnictwa wyższego, Erasmus+ (KA220-HED). W zamierzeniu ma on wypełnić luki kompetencyjne w zakresie korzystania z technologii immersyjnych w sektorze mediów, dziennikarstwa i komunikacji. Jego celem jest poprawa skuteczności programów nauczania w szkolnictwie wyższym, a tym samym zmniejszenie niedopasowania umiejętności cyfrowych w europejskim sektorze mediów i komunikacji. iStream odpowiada ponadto na rosnącą potrzebę konieczności ustrukturyzowanych zasobów akademickich i kompetencji związanych z technologiami immersyjnymi w dziennikarstwie i edukacji medialnej.
Istotą projektu jest stworzenie nowego profilu zawodowego: dziennikarza immersyjnego. Rola ta łączy tradycyjne wartości dziennikarskie – prawdę, rzetelność, etykę – z nowymi umiejętnościami w zakresie projektowania, tworzenia i oceny reportaży w środowiskach immersyjnych. Dziennikarz immersyjny to krytyczny myśliciel, znający się na technologii gawędziarz i pionier angażowania odbiorców przez interaktywne formy przekazu.
W ramach projektu opracowane zostały ramy kompetencji i profil przyszłego dziennikarza immersyjnego. Definiują one podstawową wiedzę, umiejętności i kompetencje wymagane w branży. Aktualnie trwają prace nad przygotowaniem ostatecznej wersji sylabusów służącym wsparciu realizacji rocznego programu studiów z zakresu dziennikarstwa immersyjnego, oraz dostosowanego do różnych systemów uniwersyteckich. Dalsze prace zespołu będą koncentrowały się nad opracowaniem wytycznych dla wyposażenia laboratorium dziennikarstwa immersyjnego w instytucjach akademickich. Jego zasoby posłużą in primis w realizacji ścieżki nauczania łączącej teorię z praktycznymi technikami immersyjnymi. Zwieńczeniem realizacji projektu będzie opracowanie i udostępnienie materiałów dydaktycznych mających na celu wsparcie kadry akademickiej w prowadzeniu i ocenie kursów z zakresu dziennikarstwa immersyjnego.
Ulotkę z informacjami o projekcie można pobrać tutaj
Dziennikarstwo immersyjne na rzecz rozwoju geopolityki
Mając na uwadze na rosnąca rolę technologii w codziennym życiu, w tym możliwość ich wykorzystania w dziennikarstwie, rodzi się pytanie, czy dziennikarstwo immersyjne może służyć geopolityce?
Okazuje się, że problemy, z jakimi boryka się współczesny świat stają się także wielkim wyzwaniem dla świata mediów. Wynikają one z chęci realnego przekazu faktów i zdarzeń, do których nie tylko ciężko dotrzeć, ale które też trudno wyrazić słowami. Dynamicznie zmieniająca się sytuacja geopolityczna na świecie sprawia, że dziennikarze mierzą się z zadaniem jak zbliżyć słuchacza do trudnych w przekazie treści, aby umożliwić mu ich zrozumienie i pozwolić na wirtualne uczestnictwo, mając przy tym na uwadze jego wrażliwość i zachowując norm etyczne i bezpieczeństwa własnej pracy. Takie podejście wymaga wprowadzenia zmian warsztatu pracy dziennikarza, dlatego tradycyjne dziennikarstwo powinno otwierać się na potrzebę i nowe możliwości przekazu treści jakie daje dziennikarstwo immersyjne. Mając na uwadze rosnące na świecie zainteresowanie geopolityką, dziennikarstwo immersyjne może znaleźć zastosowanie również w zakresie wykorzystania treści z zakresu geopolityki. Przestrzeń taką daje oferta studiów IDSM, gdzie od trzech lat prowadzone są również studia I i II stopnia na kierunku Geopolityka. Połączenie technik dziennikarstwa immersyjnego z wiedzą geopolityczną sprawia, że otwierają się nowe możliwości dla studentów obydwu kierunków oraz wiele pól współpracy w ramach działań Studenckiego Koła Naukowego Geopolityki i Dziennikarskiego Koła Naukowego UKEN.
Studenci mają możliwość podjęcia wspólnych inicjatyw, jak udział w II Forum Geopolitycznym, które odbędzie się 30 września w murach Uniwersytetu Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie.
Zapraszamy do odwiedzenia strony internetowej projektu iStream oraz śledzenia naszych działań na Facebooku i LinkedIn